Bạn đang có trong tay một giấc mơ. Đó là giấc mơ của chàng thanh niên Martin Dressler khi nước Mỹ đang ở giai đoạn bản lề giữa thế kỷ XIX và XX với vô vàn biến chuyển thần tốc có công đóng góp rất lớn từ các phát kiến kỹ thuật. Đây chính là thời điểm nhập nhoạng giữa lạc hậu tối tăm với ánh sáng văn minh, thời của lớp thanh niên Mỹ hừng hực ước mơ vươn tới, thời ở nước Mỹ xe ngựa cổ lỗ song hành cùng với tàu điện ngầm, lán trại lụp xụp nằm kề nhà chọc trời, đèn dầu le lói bên quầng chói đèn sợi đốt, đô thành New York còn vô số khu đất bỏ hoang đầy cỏ dại. Trong một giai đoạn lịch sử như thế, chàng thanh niên Martin Dressler bước vào đời với niềm say mê đắm gây dựng việc kinh doanh: từ quầy bán xì gà, chuỗi quán ăn cho đến những tòa nhà khách sạn đồ sộ mang dấu ấn của riêng anh. Mỗi khi hoàn tất quá trình tìm kiếm, xây cất, tự kiểm nghiệm rồi chứng kiến hoạt động kinh doanh vận hành trơn tru, Martin lại mất dần hứng thú và bị thôi thúc xoay qua một mối làm ăn mới lớn hơn, phức tạp hơn, táo bạo hơn.

Nỗi trăn trở của Martin là cách mở rộng những đường biên giới hạn, là câu hỏi tại sao mọi hệ thống đều sáo mòn và đóng khung, tại sao chỉ có thể xây một hệ thống đơn giản hơn chính vũ trụ- thứ duy nhất trong đó mọi thành tố được tổ hợp và gắn kết hữu cơ với nhau. Anh mong làm ra một sản phẩm gây ngạc nhiên tới độ có thể thỏa mãn hết thảy nhu cầu của con người, một sản phẩm, theo quan niệm thông thường, dường như không có thật. Với ý đồ mô tả một ước mơ khó thỏa nguyện đến vậy, một ước muốn như thế chỉ tồn tại trong mơ ấy, càng về cuối của tác phẩm, tác giả càng khiến ranh giới thực tại và huyền ảo trở nên mong manh và các sản phẩm đỉnh cao Martin tạo nên cũng càng lúc càng chứa đựng nhiều thành tố hư ảo. Tuy nhiên, nếu xét điều này trong bối cảnh lịch sử thời bấy giờ, khi cả lớp người với những phát kiến kỹ thuật trọng đại và mới mẻ vừa có trong tay, đang ngày càng nhận thức rõ sức mạnh to lớn của bản thân trong nỗ lực bứt khỏi vòng kiểm tỏa của lạc hậu thì những trăn trở và ước vọng dường như phi thực kia, trở nên hoàn toàn có thể hiểu được và thậm chí là tất yếu. Ở góc độ khác, cuốn sách là câu chuyện của một cá nhân khao khát xây dựng nên một thế giới mới để đào thoát vào đó hòng quay lưng lại với những thế giới mà anh ta là một phần của chúng. Theo bình diện này, Martin chính là nghệ sỹ trong công việc của mình bởi chẳng phải công việc sáng tạo nghệ thuật chính là tạo nên thế giới riêng đó sao? Và ở tầm cao hơn, tác giả Steven Millhauser đích thực một cây bút tài năng khi dựng lên thế giới rất riêng trong tác phẩm

Ở các chương cuối, chiều cuộc sống thực đã quyện lẫn chiều của giấc mơ- thứ gia giảm mang tính ẩn dụ hết sức phù hợp với thời kỳ tựa trong mơ đầy biến động khi chỉ qua một đêm, mọi điều đều có thể trở thành hiện thực hay sẽ tiêu tan thành mây khói. Thực tế, Martin đối mặt ở chương cuối, nằm phía sau mỗi thành tựu tưởng như hoàn hảo và lý tưởng kia của con người, phải chăng chính là tình trạng trống rỗng hư ảo, là cõi hư vô, là nỗi cô đơn đến cùng cực? Hết công trình này đến công trình khác được xây cất, các hình ảnh cùng câu chữ được sử dụng nhiều lần, tất cả dường như đều gợi nhắc tới những vòng xoáy ốc trong đời người, gợi nhắc nỗ lực ngàn đời của nhân loại hòng vươn lên cái to lớn hơn, tốt đẹp hơn, hoàn thiện hơn. Song hành cùng mạch chuyện làm ăn là đời sống tình cảm của nhân vật chính qua các biến cố tình ái nhiều màu nhiều vẻ; Dù bị một khách trọ già dặn dụ dỗ, nhưng nhu cầu tình dục chỉ bừng tỉnh sau một tiếp xúc hời hợt với một cô bé; tìm đến nhà chứa để chọn đúng cô điếm nhắc nhớ về dấu hằn tình dục đầu đời, cưới cô chị xinh xắn nhưng vẫn bị người em gái thông minh, tràn trề sức sống hay cô hầu phòng ít lời hút hồn hút vía, dễ dàng sa vào mối quan hệ thoáng qua với khách hàng của mình…

Cùng nằm trong mạch các cuốn sách lừng danh đoạt giải Pulitzer được dịch ra tiếng Việt như: Cuốn theo chiều gió, Chùm nho phẫn nộ, Ông già và biển cả…“Giấc mơ Mỹ” của tác giả Steven Millhauser là tác phẩm đã đoạt giải thưởng Pulitzer năm 1997. Thư viện tỉnh Bắc Giang xin trân trọng giới thiệu với bạn đọc.

Phạm Hải Huyền